امروزه در همه جوامع مدرسه در حکم مهم ترین نهاد تعلیم و تربیت جایگاه ویژه ای دارد و در کنار خانواده وظیفه تعلیم و تربیت دانش آموزان را به دوش می کشد و انسان امروز به شدت به تربیت رسمی و مدرسه نیاز دارد. زیرا مدرسه محل تجربه و راهنمای زندگی انسان است و بخش مهمی از زندگی دانش آموران مدرسه است زندگی و تربیت برای انسان دو مفهوم لازم و مومند.انسان تا وقتی زنده است به تربیت نیاز دارد و او را تربیت می کنند تا بتواند زندگی کند.تحصیل علم و کسب دانش، چگونه زیستن و تجربه اندوختن از اهداف والای آموزش و پرورش می باشد. اما مدارس امروز به دلیل مختلف خواسته ها و نیازهای اغلب نوجوانان را برآورده نمی کنند و نمی توانند در آنان ایجاد انگیزه نمایند.به عبارتی دیگر تک بعدی شده اند و فقط به جنبه های آموزشی به طور مطلق اهمیت می دهند و نیازهای عاطفی و احساسی و روحی و روانی آنان را در مراتب پایین تر قرار می دهند.برای ایجاد فرآیند یادگیری در محیط های آموزشی، ابتدا باید بستری مناسب فراهم باشد یعنی اینکه دانش آموز ابتدا به مدرسه و مسئولین علاقمند باشد و با روحیه ای شاد و با نشاط وارد این محیط بشود و در فضای آموزشی موجود احساس آرامش و امنیت و شادابی داشته باشد. یادگیری در محیطی توام با تهدید و ترس و ارعاب به سهولت انجام نمی گیرد.در چنین محیط هایی به جای برقرار فرآیند یادگیری متفکرانه هیجانات منفی و واکنش های نامطلوب شکل می گیرد.شادی و نشاط یکی از نیازهای روحی و روانی انسان است که در بسیاری از جنبه های حیاتی نقش موثری ایفا می کند و از نگاه صاحب نظران پیش نیاز اساسی و بستر لازم برای یک نظام تعلیم و تربیت پویا است. به عبارت دیگر نشاط به زندگی انسان معنا و مفهوم خاص می بخشد و حتی عواطف منفی ای مانند: ناکامی، ترس، نگرانی و ناامیدی را کاهش می دهد.یکی از عوامل موثر و مهم برای ایجاد نشاط و شاد بودن لبخند است چهره های متبسم و خوش رویی افراد عامل موثری است که به فضای آموزشی نشاط بیشتری می بخشد و با آفرینش لبخند می توان به محیط شادابی داد.شاید برای معدودی از دانش آموزان مدرسه» تنها مکانی است که در آن جا غم ها و مشکلاتشان را فراموش می کنند و تصور می نمایند که ساعاتی که در مدرسه سپری می کنند از غصه هایشان کاسته می شود و این تغییر روحیه عامل موثری در شادابی آنان می باشد.همکاران محترم فرهنگی لطفا به این احساس زیبا و خوشایند آنها توجه لازم را داشته باشیم و آنان را درک نماییم.استفاده از دو عنصر محبت و عاطفه، لبخند و شادی بزرگ ترین سرمایه موجود در مدارس می تواند تاثیرات بسزایی داشته باشد و هم چنین اگر روابط حاکم بر دانش آموز لذت بخش و صمیمی توام با محبت و احترام باشد و برنامه های آموزشی متعالی باشند این محیط برای آنان بسیار دوست داشتنی و لذت بخش می باشد.پس می توان چنین گفت: که یکی از مهم ترین کارکردهای نظام آموزشی تربیت انسان هایی است که بتوانند با حضوری فعال پویا و با نشاط در نظام اجتماعی موثر و شاداب زندگی کنند و در عبور از فراز و فرودهای زندگی و یافتن راه درست از خطا موفق باشند.به امید این که این مهم در آینده ای نه چندان دور تحقق یابد.
بعد از خانواده محیط آموزشی بخشی مهمی از زندگی دانش آموزان را تشکیل می دهد و در فرآیند جامعه پذیری و سرنوشت آنان تاثیر دارد . از جمله عوامل مهمی که در محیط های آموزشی باید به آن ها توجه شود ، شاداب سازی محیط های آموزشی است ، اگر آموزش در محیطی شاداب ارائه شود تلاش معلمان و دست اندرکاران محیط های آموزشی به هدر نمی رود ،؛ زیرا یادگیری در محیط های شاد ، خیلی بهتر و جذاب تر از محیط های خشک و سرد و بی روح صورت می گیرد . توصیه های زیر می توانند در این باره موثر باشند :
- داشتن نور کافی و مناسب
- استفاده از رنگ های شاد و روشن در رنگ آمیزی دیوارهای و سایر وسایل کلاس با توجه به دوره تحصیلی و جنسیت دانش آموزان
- داشتن تابلو اعلانات مخصوص کلاس
- ظاهر آراسته و لباس منظم و تمیز معلم
- پرهیز از سخت جلوه دادن مطالب درسی
- توجه به استقلال و تفاوت های فردی دانش آموزان
- گذشت و چشم پوشی از اشتباهات دانش آموزان و پرهیز از آمریت و اندرزگویی فراوان
- دور کردن احساس ناامید ی از دانش اموزان
- تقویت نکات قوت و جنبه های مثبت دانش آموزان
- پرهیز از سرزنش خانوادگی و فرهنگی دانش آموزان
-اهمیت دادن به تک تک دانش آموزان درعمل
- پرهیز از هر گونه کینه ورزی با دانش آموزان
- پرهیز از جدا سازی کلاس درس دانش آموزان ضعیف و کم حوصله از دانش آموزان قوی و زرنگ
- پرهیز از جبهه گیری در برابر دانش آموزان
- توجه بیشتر به خواسته های دانش آموزان
- پرهیز از تک محوری ( معلم محوری یا دانش آموز محوری )
- استفاده از شوخ طبعی و مزاح به اندازه ی مناسب و به جا و به موقع
باید توجه داشت که شوخ طبعی و مزاح با ریشخند ، متلک و تمسخر تفاوت دارد . شیوه ی اول مجاز است و به جو مثبت کلاس درس کمک می کند ، ولی شیوه ی دوم منفی و بازدارنده ی تفکر و تعمق ذهنی است . به طور کلی شوخ طبعی و مزاح نباید شخصیت و وقار معلم را زیر سوال ببرد .
-نوشتن سخنانی دل پذیر و آموزنده از بزرگان علم و ادب در حیاط مدرسه
- داشتن تابلو اعلانات بزرگ و زیبا برای مطالبی که تا حصول نتیجه ی لازم ، دانش آموزان به آن مطالب مراجعه و توجه داشته باشد .
- تبدیل حیاط مدرسه به فضایی سر سبز و دارای باغچه و گل و گیاه و درخت .
- اجرای برنامه های آموزشی و تربیتی مدرسه با مشارکت و نظر خواهی از عوامل ذی نفع
- برگزاری و مدیریت برنامه های مراسم آغازین (صبحگاه ) و زنگ های تفریح با روش های متنوع و شاد و مناسب
- تقدیر و تشکر از معلمان ، همکاران و یا دانش آموزانی که خدمات شایسته و به موقع انجام می دهند .
برای ایجاد یک محیط شاد در سطح مدارس اولین شرط ، مدیریت صحیح و شایسته می باشد که با برنامه ریزی های دقیق و به روز می تواند پایه های اصلی این محیط شاداب را ایجاد نماید و شرط بعدی همراهی و همدلی پرسنل و دانش آموزان آموزشگاه با مدیر مدرسه می باشد که عناصر کلیدی و حساس جهت پیشبرد اهداف مدیریتی می باشد . در مرحله ی بعد ، وجود امکانات و تجهیزات لازم جهت استفاده از توانمندی ها و استعدادهای کارکنان و دانش آموزان جهت شاداب سازی مدارس می باشد و همچنینکمک ها و حمایت های مالی اولیاء نیز از موارد مهم جهت پیاده کردن برنامه ریزی های مدیریتی برای شاداب سازیمدارس می باشد که امید است تمامی این موارد ، دست در دست هم داده و بتواند محیطی شاد ، جذّاب و بانشاط برای فرزندان این مرز و بوم ایجاد نماید.
کاش می شد خنده را تدریس کرد
کارگاه خوشدلی تاًسیس کرد
کاش می شد عشق را تعلیم داد
ناامیدان را امید و بیم داد
شاد بود و شادمانی را ستود
با نشاط دیگران ، دلشاد بود
کاش می شد دشمنی را سر برید
دوستی را مثل شربت سر کشید
دشمن بی رحمی و اجحاف بود
دوستدار نیکی و انصاف بود
کاش می شد پشت پا زد بر غرور
دور شد از خود پسندی، دور دور
با صفا و یکدل و آزاده بود
مثل شبنم بی ریا و ساده بود
از دو رنگی و ریا پرهیز کرد
کینه را در سینه حلق آویز کرد
کاش می شد ساده و آزاد زیست
در جهانی خرم و آباد زیست
اعتیاد و فقر را نابود کرد
دودمان بی کسی را دود کرد.
وقتی دالایی لاما جایزه صلح نوبل سال 1989 را دریافت كرد، یك خبرنگار از او پرسید: حالا بعد از این چه؟ می خواهید چه كار كنید؟ او لبخندی زد و گفت: انگار هر كاری كه ما آدم ها انجام می دهیم، مثلا خانه یا ماشینی می خریم، غذایی می خوریم، دوستی پیدا می كنیم و حتی به جوایز بزرگی نائل می شویم، هرگز برایمان كافی نیست. ما آدم ها همیشه به دنبال بیشتر و بیشتریم، اما بیشترها وما بهتر نیستند. من فقط آرزو می كنم كه خودم و همة آدم ها هر چه زودتر بفهمند كه شادی و رضایت شان را نباید در بیرون از خودشان جست وجو كنند.
به آسانی نمی توان شادی را تعریف كرد. شادی برای بعضی ها عاشق شدن یا بچه دار شدن است و برای بعضی دیگر، برنده شدن در قرعه كشی یا رفتن به دل طبیعت. تجربیات حسی در بالاترین حد خود، نوعی سرخوشی و لذت را به همراه دارند كه وما زودگذر است و از زیاده روی در خوردن یا آمیزش جنسی جلوگیری می كند. با وجود این، روان شناسان با تكیه بر یافته های اخیر خود دربارة شادمانی، سعی دارند ویژگی های زودگذر و نیز پایدار این شرایط حسی ناشناخته را توصیف و علت آن را كشف كنند. شیلا پنچال، كارشناس روان شناسی مثبت و بنیانگذار Happiness First TM است و با سازمان ها و اشخاص مختلفی همكاری دارد. او در این خصوص می گوید: روان شناسان سه عامل را برای شادمانی شناسایی كرده اند: لذت بردن از زندگی، به كارگیری توانایی های فردی به طور بی وقفه، و درك آن چه برتر از ماست.
برای مثال، وقتی غرق صحبت، كار یا تفریح هستیم، احساسی به نام جوشش به ما دست می دهد كه مانع از خوشی و شادمانی می شود، ولی پس از مدتی جای خود را به احساس رضایت عمیقی می دهد كه پایدارتر است. جوشش عاملی بسیار مؤثر در ایجاد حس شادی پایدار است.
همچنانکه خاطرات خوش دوران مدرسه برای همیشه در ذهن ماندگار است حادثه های تلخ رفتارهای تحقیرآمیز کلمات تلخ معلم ناظم و مدیر و حتی سخنهای بابای مدرسه هم هیچ گاه از صفحه ذهنمان پاک نمی شود.
کاش قبول داشتیم حال که کارشناس فیزیک یا حتی از آن بالاتر شدیم این معلم بود که ما را عاشق درس فیزیک کرد او اخلاق و سرشت انسانیت را با درس فیزیک مخلوط کرد و این عنصر را به خورد ما داد تا فیزیک با وجودمان ترکیب شود و دیگر از ما تجزیه نشود.
کاش قبول داشتیم که مدرسه حتی مسیر زندگی ما را تغییر داده و بسیاری از دانش آموزان که روزگاری عاشق شغل معلمی بودند اکنون از آن گریزان هستند چرا که شاید دانش آموزی با دیدن رفتارهای یک معلم از شغل معلمی بیزار شود.
یادم نمی رود که اکثر اوقات ناظم با یک چوب چندمتری همیشه دنبال مجرم می گشت خدایا این جا مدرسه است یا زندان و آقای ناظم به اوضاع مدرسه نظم می دهد یا مجرمین را دستگیر می کند و آنها را توبیخ می کند
یادم نمی رود که ناظم و معلم ها اول سال زیر زمین درداری را به دانش آموزان تازه وارد نشان می دادند و می گفتند. بچه ها این جا سیاهچال است اگر درس نخواندید اگر اخلاق شما درست نبود و هزاران اگرهای دیگر شما را در این سیاهچال می اندازیم . » و کسی جز خدا نمی داند که شبهایی خواب می دیدیم که مار دو سری از سیاهچال بیرون می آمد و پای ما را به درون آن می کشید!
البته امروزه آن اوضاع بهتر شده ولی هنوز بسیاری از بچه ها عاشق مدرسه نیستند. آنها به کلاس درس می روند تا تعلیم و تربیت بیاموزند. شک نداریم که در این کلاس ها تصمیمات و اقداماتی هم انجام می شود که در راستای آموزش بهتر و موثرتر قرار می گیرد اما همین کلاس ها می تواند هم کسل کننده و هم پویا و متحول باشد. که این به نحوه برخورد والدین مدرسه معلم ها و نظام آموزشی دارد.
زهرا پور محمد» مشاور رئیس سازمان آموزش و پرورش شهر تهران در امور بانوان در این باره معتقد است: هدف از طرح شاداب سازی مدارس كشور كه از سال۷۹ مطرح شد، فراهم كردن شرایط و امكانات رفاهی برای دانش آموزان دختر بود، چرا كه دختران برخلاف پسران كه از تحرك فیزیكی بالایی برخوردارند، كم تحرك اند. پژوهش های علمی نیز در این باره بیانگر آن است كه كم تحركی دختران دانش آموز از نشاط آنان در محیط مدرسه می كاهد، به تبع آن نیز بهره برداری بچه ها از درس و كلاس كمتر می شود. بر همین اساس تلاش می شود با فراهم كردن امكاناتی در محیط فیزیكی مدرسه از قبیل استتار كردن، ایجاد فضای سبز و امكانات تفریح و بازی دختران از نشاط بیشتری برخوردار شوند. ضمن آن كه در چنین شرایطی خواسته های درونی آنان نیز در محیط مدرسه تخلیه می شود نه آن كه در كوچه و خیابان خودنمایی كند.»
وی با بیان اینكه اولین قدم در اجرای طرح شاداب سازی استتار مدرسه است، می گوید: به گونه ای باید محیط فیزیكی مدرسه پوشانده شود كه به راحتی بتوان در آن بدون حجاب رفت و آمد كرد. بر همین اساس سال گذشته ۵۰مدرسه دخترانه در شهر تهران در مقاطع مختلف مستتر شد. براساس برنامه نیز هر ساله باید ۳۰ تا ۴۰ مدرسه در سطح تهران شاداب سازی شود.»
مشاورر امور بانوان آموزش و پرورش شهر تهران در پاسخ به این سؤال كه مدارسی كه در این طرح قرار می گیرند باید چه شاخصه هایی را داشته باشند، توضیح می دهد: مدارسی كه در اجرای طرح شاداب سازی مدارس كمترین هزینه را تحمیل كنند، در اولویت قرار می گیرند، اما در برخی مدارس به هیچ عنوان اجرای این طرح امكان ندارد به طور مثال مدرسه ای كه در كنار یك برج ۲۰ طبقه قرار گرفته است خارج از اجرای طرح قرار می گیرد.»
وی درباره هزینه اجرای طرح هم می گوید: اگر به مفهوم واقعی طرح شاداب سازی در مدارس اجرا شود بسیار هزینه بر خواهد بود به این معنی كه اگر تمامی امكانات و شرایط با نشاط كردن دانش آموزان فراهم شود می توان گفت این طرح اجرا شده است. برداشتن گام اول كه همان استتار كردن مدارس است در برخی مواقع ۲۰ میلیون تومان هزینه می خواهد ضمن آن كه ساختمان مدارس تفاوت بسیاری با هم دارد. به گونه ای كه در برخی مدارس فقط با دیوار یك متری مدرسه مستتر می شود، در حالی كه در تعداد دیگری از مدارس ۳ برابر اعتبار مورد نیاز اجرای طرح شاداب سازی یك مدرسه معمولی مورد نیاز است. به همین خاطر مهمترین مسئله در اجرای طرح شاداب سازی مدارس تأمین هزینه های مالی آن است.»
درباره این سایت